Spierweefsel

Spierweefsel bestaat uit heel veel kleine elementen die in en uit elkaar kunnen schuiven. Deze elementen heten actine en myosine. Meerdere actine- en myosine-elementen vormen samen een spierfibril. Meerdere spierfibrillen vormen samen een spiervezel en meerdere spiervezels samen een spierbundel.

Dwars

De elementen die in en uit elkaar schuiven, zijn onder een microscoop waar te nemen als streepjes (zie afbeelding hieronder). Dit spierweefsel heet dan ook dwarsgestreept spierweefsel. Dit type spierweefsel kun je bewust aanspannen zoals bij sport of werk. Maar deze spierspanning is vaak ook onbewust. Denk bijvoorbeeld aan een krachtige schrikreactie waarbij je al je spieren plotseling hard aanspant. Door dit type spierweefsel kun je veel kracht leveren, maar dat niet heel lang volhouden. Er zal dan namelijk verzuring in de spier optreden.

Glad

Naast het dwarsgestreepte spierweefsel heb je ook glad spierweefsel. Daar zijn de spiervezels meer cirkelvormig als een spoel aangelegd. Deze spannen trager aan, hebben minder kracht en dit gaat onbewust.

Dit spierweefsel zit bijvoorbeeld rondom je darmen, blaas en bloedvaten. Het wordt automatisch aangestuurd door de hersenen. Zoals gezegd heeft dit spierweefsel minder kracht maar kan daarentegen wel heel lang aanspannen. Het heeft een ander energiesysteem dan het dwarsgestreepte spierweefsel en zal daarom niet snel verzuren. Dit spierweefsel reageert qua spanning wel sterk op stress, gedachten en emoties. Daar komen we in deze blog nog op terug.

Bindweefsel

Bindweefsel is een soort vlies dat om spieren, je hersenen, zenuwen, bloedvaten maar ook organen heen zit. Het loopt ook door in de spier zelf en het vlies kan zich samenbundelen tot pezen die zich vasthechten op het vlies dat op een bot vastzit (botvlies).

Dit weefsel kan zich niet actief samentrekken, maar het kan wel opgerekt worden en terugveren. Ook past het zich aan aan je houding, verzuring, littekenweefsel, aanwezige afvalstoffen, hoeveelheid melkzuur en emoties.

Als je het onder de microscoop zou bekijken zou je een structuur zien zoals op de afbeelding. Dus vezels die, zoals een spinnenweb,  bepaalde kanten op gaan. De vezels bestaan uit eiwitten en worden qua richting en aantal zo aangemaakt dat het het beste de krachten kan verwerken die erop komen te staan. Daarom past het zich ook regelmatig aan.

Tussen de vezels ligt een gel-achtige vloeistof. De vezels en vloeistof samen kunnen heel hard zijn waardoor je een harde vorm van bindweefsel krijgt. Denk bijvoorbeeld aan kraakbeen in gewrichten. Het kunnen ook elastische vezels met zachte vloeistof zijn. Dan is er meer rek mogelijk. Je oor is een goed voorbeeld van zacht bindweefsel. Pezen van spieren zitten er eigenlijk precies tussenin. Dus wel sterk en stevig, maar ook elastisch.

Groei van weefsel

Spieren en bindweefsel worden opgebouwd door de juiste hoeveelheid training, rust en (gezonde) voedingsstoffen. Je lichaam past zich namelijk steeds aan naar de belasting die het moet verwerken. Dat heet anabolisme. De eiwitten, vitamines en mineralen uit je voeding worden omgezet in spier- en bindweefsel.

Bij anabolisme is het lichaam bezig met groei en herstel.

Het omgekeerde kan echter ook: Eiwitten uit je spieren worden afgebroken en gebruikt als energiebron voor andere, belangrijkere processen in je lichaam. Dan gaat de massa en kwaliteit van je spiermassa, pezen en bindweefsel dus achteruit. Dit proces heet katabolisme. Weefsel wordt dan afgebroken en de kracht en belastbaarheid van het weefsel nemen daardoor af.

Katabolisme is het afbreken van moleculen om energie vrij te maken.

De rol van stresshormonen

Stress is (naast intensief sporten) een van de grootste veroorzakers van dit katabole proces. Van belang is om dan een verdeling te maken tussen een kortdurende (vaak intense) stress of een langdurige (vaak onopgemerkte) stress. Voor deze blog gaan we er even verder niet op in wanneer iets nu precies stress geeft. Dit is per persoon ook anders.

Kortdurende stress

Bij kortdurende stress komen met name de hormonen adrenaline en nor-adrenaline vrij voor een directe vlucht, bevries of vecht reactie. Je komt flink op spanning te staan. Je spierspanning, hartslag en ademhalingsfrequentie nemen toe. Dit kost een hoop energie. Maar omdat je lichaam altijd een voorraad aan energie heeft, zal er bij kortdurende stress niet direct afbraak van weefsel plaatsvinden.

Langdurige stress

Bij langdurige stress wordt extra cortisol aangemaakt. Cortisol is een hormoon en moet ervoor zorgen tijdens de aanhoudende stress er toch voldoende energie klaarstaat voor alle processen in je lichaam. Ook al zijn de voorraden soms niet voldoende aanwezig. Maar daar heeft cortisol een oplossing voor…

De oplossing van cortisol

De cortisol gaat zorgen dat jouw spijsvertering (het systeem wat onder andere de eiwitten en mineralen uit je voeding moet halen), immuunsysteem (het systeem wat je beschermt tegen virussen, schimmels, bacteriën, afvalstoffen e.d.) en herstelsysteem minder gaan werken. Want dat scheelt energie. Daarnaast kan de cortisol ervoor zorgen dat energie verplaatst wordt in het lichaam. Eiwitten in spier- en bindweefsel worden afgebroken om de energie die daarbij vrijkomt te gebruiken voor andere processen in je lichaam.

Door het afbreken van eiwitten en een minder actief herstelsysteem neemt het risico op klachten toe.

Ontstaan van klachten

Wanneer de belastbaarheid van het weefsel afneemt, er minder herstel optreedt en de belasting gewoon doorgaat (of zelfs toeneemt), komt er een moment dat het lichaam de belasting niet goed meer aan kan. Dat is het moment dat er klachten gaan ontstaan. Dat kan zijn in de vorm van weefselschade, ontsteking of verzuring.

Een verkeerde beweging, koutje op de rug, wat stress of een slechte nachtrust en het schiet erin. Je hebt pijn in de rug, kan slecht bewegen en je staat misschien wel scheef van de pijn.

Een lokale behandeling, massage, nieuw bed of warme douche kan dan best goed werken. Maar wanneer de onderliggende oorzaak het katabole proces is, zal je er uiteindelijk weinig mee opschieten. De klacht herstelt nauwelijks, komt weer terug of verplaatst zich.

Het feit dat de pijn in de rug zit, betekent niet dat daar ook de oplossing van het probleem zit.

Drie veranderingen in je lichaam

Zoals in deze blog al is beschreven, is chronische stress een veelvoorkomende veroorzaker van het katabole (energievretende) proces. Bij stress veranderen er een aantal belangrijke zaken:

1. Je ademhalingspatroon en frequentie je ademhaling

2. De spanning van het dwarsgestreepte spierweefsel

3. De spanning van het gladde spierweefsel

2. Hogere spierspanning

Door pijn en stress neemt de spierspanning in de dwarsgestreepte spieren verder toe en kunnen bewegingen in gewrichten beperkt worden. Sommige rugspieren lopen vanaf het bekken tot aan de schedel (zie afbeelding hieronder) en kunnen dus ook op meerdere plekken beperkingen en klachten veroorzaken.

3. Slechtere doorbloeding

Doordat, onder invloed van de stress, het gladde spierweefsel meer aanspant, zullen de kleine bloedvaten in de spieren meer vernauwen. Aangezien de  verbranding van energie in de spier door moet gaan (omdat je altijd je dagelijkse beweging, werk of sport hebt) ontstaat er lokaal een verbrandingsproces met een tekort aan zuurstof. Dit is hetzelfde verzuringsproces wat ontstaat bij intensief sporten. Maar nu is die verzuring lokaal in een aantal spiervezels. Bij verbranding met een tekort aan zuurstof ontstaat melkzuur. Dit melkzuur prikkelt zenuwuiteinden en kan leiden tot kramp, spierknopen en pijn. Deze vorm van pijn straalt vaak uit. Je voelt dan op een andere plek de pijn dan dat de verzuring zit.

De eerste stappen in het herstel?

Omdat, naast intensief sporten, langdurige stress de belangrijkste oorzaak is van een verhoogd cortisolniveau en het katabole proces, ligt het voor de hand dat het verminderen van stress en het bevorderen van ontspanning bijdraagt aan het normaliseren van het cortisolgehalte en jouw herstelvermogen.

Bij een normaal cortisolgehalte in je bloed  ontstaat er overdag en tijdens je slaap weer een anabool (opbouwend) proces. En dat is een belangrijke stap in het herstel.

Het verminderen van de stress heeft veel relatie met jouw ademhaling, voeding, slaap, leefstijl en mindset. Het is voor iedereen een individuele puzzel. Maar als je ervoor zorgt dat je:

1. meer eiwitrijke voeding consumeert zoals groente, peulvruchten, noten, zaden, kip, tonijn e.d.

2. voeding met een hoog suikergehalte verminderd (dit bevorderd ontstekingen en stimuleert de aanmaak van cortisol) en

3. start met dagelijkse 2x 10 minuten ademhalingsoefeningen

is de kans al groot dat je je lichaam helpt om meer in de anabole fase te komen. Daarbij kunnen nog andere tips, trucs en therapieën je helpen om de klacht zo ver mogelijk te verminderen, misschien wel tot helemaal klachtenvrij!

Moet ik ook gaan sporten?

Bij rugklachten wordt er vaak aanbevolen om te gaan sporten. Ik ben een groot voorstander van sport, maar het moet dan wel aansluiten bij de oorzaak van de klacht, fase van herstel en een duidelijk positief effect hebben.

In het voorbeeld van deze blog kan je je afvragen of zinvol is om je lichaam intensief te gaan belasten als het in basis al continue in een katabole fase zit. Je spieren zijn dan al meer verzuurd en je herstel is niet optimaal. Sport kost energie en is van zichzelf ook katabool. Dit kan dus ook zorgen voor toename van klachten.  Vanzelfsprekend is de soort sport en de intensiteit hierin wel erg bepalend.

In de eerste herstelfase zou je wel ontspannen kunnen bewegen zoals een lekkere wandeling van 45 minuten. Doe dat gerust drie keer per week. Ik zou adviseren om het intensiever trainen van je spieren en/of conditie pas te starten wanneer je lichaam qua anabole – katabole processen beter in balans is.